Parametr
|
Znaczenie parametru
|
Informacje wynikające z badania
|
| Lepkość w 40°C i 100°C |
Lepkość jest jednym z podstawowych parametrów oleju. Jest miarą oporu płynięcia oleju. Zbyt niska lepkość oleju powoduje brak ochrony elementów trących (zbyt cienki film olejowy); zbyt duża może skutkować niedosmarowaniem szybko poruszających się części mechanizmu. Lepkość jest podatna na zmiany ze względu na wiele czynników. |
Istotna zmiana lepkości oleju w 40°C (oleje przemysłowe i przekładniowe w autach) lub 100°C (silnikowe) daje informację na temat możliwej oksydacji lub ścinania oleju w danych warunkach pracy (w połączeniu z innymi badaniami można wykryć mechanizm degradacji oleju), oleje o znacznej zmianie lepkości w odp. temperaturze otrzymują rekomendację „do wymiany” lub zamiany oleju na lepszy |
| Zawartość wody w oleju |
Woda jest jednym z najbardziej niekorzystnych zanieczyszczeń w każdym rodzaju oleju serwisowego (nie dotyczy wodorozcieńczalnych olejów), prowadzi do m.in. degradacji oleju, gorszej ochrony antykorozyjnej. |
Obecność zbyt dużej ilości wody może wskazywać na niewydolność lub defekt separatorów wody, nieszczelność układu smarowania, a np. w silniku na przecieki z układu chłodzenia (w powiązaniu z badaniem glikolu w oleju). |
| TAN |
Liczba kwasowa jest miarą zakwaszenia oleju. Substancje kwaśne pojawiają się w oleju w wyniku jego oksydacji (każdy olej pod wpływem temperatury, wody, katalizatorów, np. cząstek miedzi, itp.) lub sulfatacji; parametr zwykle nie jest badany w olejach silnikowych. |
Zakwaszenie oleju jest procesem nieodwracalnym (czasami można je powstrzymać). TAN bada się w stosunku do świeżego oleju. Niewielkie wzrosty tego parametru są normalne w trakcie eksploatacji. Istotny skok TAN daje rekomendację do wymiany oleju, najlepiej jest badać TAN systematycznie i obserwować trend. |
| TBN |
Liczba zasadowa jest miarą rezerwy alkalicznej oleju, czyli jego zdolności do pochłaniania kwaśnych produktów oksydacji czy sulfatacji. Najczęściej jest badany dla oleju silnikowego. |
Podobnie jak w przypadku TAN, wartość TBN badany jest w stosunku do oleju świeżego; przeważnie wymiana oleju powinna nastąpić jeśli TBN spadnie poniżej połowy wartości dla oleju świeżego, a na pewno przy spadku poniżej 2mg KOH/g. |
| Zawartość metali zużyciowych |
Nie ma idealnych środków smarnych. Nawet przy najlepszej ochronie dochodzi do mikrokontaktu małych powierzchni trących węzła tarcia, w wyniku którego powstaje ścier metaliczny. Jego skład pierwiastkowy wskazuje które z elementów podlegają szczególnemu zużyciu, a wielkość cząstek wskazuje na zaawansowanie zużycia. |
Dla każdego rodzaju mechanizmu określone są limity zawartości cząstek metalicznych każdego rodzaju, ich nadmiar wskazuje na kiepskie smarowanie (rekomendacja do wymiany oleju lub smaru na lepszy), zbyt rzadkie wymiany środka smarnego lub znaczne zużycie węzła tarcia (rekomendowany remont);. Każdy z elementów węzła tarcia jest typowo wykonany z pewnych stopów metali.Po składzie pierwiastkowym ścieru można ustalić, które z elementów mechanizmu ulega zużyciu. |
| Zawartość dodatków |
Prawie każdy środek smarny (bardzo nieliczne wyjątki) jest uszlachetniany dodatkami poprawiającymi konkretne parametry oleju czy smaru; dodatki te podlegają zużyciu w trakcie eksploatacji, zużycie to można stwierdzić na podstawie badań. |
Stopień zużycia poszczególnych dodatków (antyutleniaczy, dodatków AW i EP, przeciwpiennych, itp) w trakcie eksploatacji, w powiązaniu z innymi badaniami, pozwala ustalić okresy wymiany środka smarnego w węźle tarcia. |
| Zanieczyszczenia oleju |
Oprócz wody (patrz wyżej) oleje mogą być zanieczyszczone wieloma innymi kontaminantami, prowadzącymi do pogorszenia jakości smarowania (np. cząstki kurzu działają ściernie na powierzchnie metaliczne) i degradacji oleju. |
Badanie obecności zewnętrznych zanieczyszczeń daje informację o skuteczności układów filtrowania oleju i np. w oleju silnikowym – powietrza, oraz szczelności układu olejowego, zbyt duże zanieczyszczenie jest wskazaniem do odpowiedniego remontu, przebudowy układu lub wymiany filtrów. |
| Klasa czystości oleju |
Klasa czystości oleju (niezależnie od skali w jakiej mierzymy) wskazuje na obecność w oleju zanieczyszczeń obcych. Badanie klasyfikuje te cząstki wg ich wielkości i jest najczęściej przeprowadzane dla oleju hydraulicznego, ale nie tylko. |
Zbyt duża ilość cząstek jest wskazaniem do poprawy działania układu filtrowania oleju, w przypadku oleju hydraulicznego, do jego wymiany lub zastosowania filtrowania bocznikowego (jeśli taka możliwość istnieje); zwiększona ilość dużych cząstki wskazuje na duże zużycie elementów trących w układzie (np. hydraulicznym – na zużycie pompy lub zaworów) – rekomendacją może być wymiana oleju lub zamiana na lepszy. |
| Oksydacja |
Oksydacja (utlenianie) oleju jest naturalnym procesem jego zużycia w trakcie eksploatacji, pomiar dokonywany jest spektrometrem FTIR, a miarą jest wielkość zaabsorbowanego promieniowania przez produkty oksydacji (np. kwasy karbonylowe) w odpowiednim paśmie widma. |
Zbyt duża oksydacja oleju powoduje jego degradację oraz utratę własności smarnych i ochrony antykorozyjnej; wykazanie zbyt dużej oksydacji na długo przed planowanym okresem wymiany środka smarnego jest wskazaniem do zamiany oleju czy smaru na lepszy, a skok oksydacji (od pewnego momentu oksydacja postępuje lawinowo) pozwala ustalić optymalny okres wymiany środka smarnego. |
| Nitracja |
Nitracja (azotowanie) oleju to proces tworzenia się osadów w wyniku reakcji oleju z z tlenkami azotu (NOx), co prowadzi do odkładania się lakierów na powierzchniach metalicznych oraz powstawania szlamu olejowego. Pomiaru poziomu nitracji dokonuje się techniką FTIR. |
Nadmiernanitracja oleju prowadzi do jego degradacji (brak odpowiedniego smarowania), braku ochrony antykorozyjnej i jest wskazaniem do wymiany oleju Nitracja jest szczególnym problemem dla silników wyposażonych w systemy EGR. |
| Sulfatacja |
Sulfatacja (siarczanowanie) oleju to procesy reakcji siarki zawartej głównie w paliwie z tlenem. Proces ten powoduje tworzenie się osadów, a w obecności wody – tworzeniem się kwasu siarkowego. Sulfatacja powoduje nadmierne zużywanie się dodatków. Pomiaru poziomu sulfatacji dokonuje się techniką FTIR. |
Podobnie jak w przypadku oksydacji i nitracji, nadmierny poziom sulfatacji oleju prowadzi do obniżenia jakości smarowania, odkładania się osadów i szlamów, zaniku ochrony antykorozyjnej i jest wskazaniem do wymiany oleju; czasami wskazuje na kiepską jakość paliwa (pomimo dbałości o olej, poziom sulfatacji jest wysoki już po niewielkim przebiegu); problem sulfatacji jest szczególnie dotkliwy w silnikach z układami EGR. |
| Zawartość sadzy |
Sadza odkłada się w oleju w wyniku procesu spalania paliwa; sadza to mikrocząsteczki węgla (ok.0,03 mikrona); ilość sadzy zwiększa wraz z przebiegiem po wymianie oleju oraz wraz ze wzrostem spalania paliwa; mikrocząsteczki sadzy mają tendencję do tworzenia większych cząstek; pomiaru dokonuje się techniką FTIR. |
Zbyt duża ilość sadzy w oleju powoduje wzrost jego lepkości (co skutkuje brakiem odpowiedniego smarowania szczególnie szybko poruszających się elementów silnika i układu zasilana w paliwo), spadek siły detergencyjnej i dyspersyjnej oleju, wzrost temperatury silnika, spadek mocy silnika. Taka sytuacja wymusza wymianę oleju w trybie pilnym. Obserwacja trendu tworzenia się sadzy powinna umożliwić ustawienie okresów wymian oleju. Problem tworzenia się sadzy jest szczególnie uciążliwy w silnikach z systemami EGR. |
| Zawartość paliwa w oleju |
Badanie jest przeprowadzane dla olejów silnikowych. Wskazuje na obecność w nich paliwa (benzyny i oleju napędowego). |
Obecność zbyt dużej ilości paliwa w oleju silnikowym może być wskazaniem do remontu lub regulacji układu zasilania silnika w paliwo (wtryski, gaźnik, itp.). |
| Zawartość glikolu w oleju |
Badanie jest przeprowadzane dla olejów silnikowych, wskazuje na obecność w nich płynu chłodzącego (na bazie glikolu). |
W oleju silnikowym nie powinno być w ogóle śladów glikolu, jego obecność wskazuje na wadę szczelności silnika (pęknięcie głowicy lub zużycie uszczelki pod głowicą); jest rekomendacją do odpowiedniego remontu silnika. |
